Surowa żurawina – czy można ją jeść prosto z krzaka?

Surową żurawinę jak najbardziej można jeść prosto z krzaka, choć jej wyrazisty, cierpki smak zaskakuje niejednego. Nie jest trująca ani szkodliwa, jednak nie każdy polubi ją bez żadnych dodatków. Sprawdź, kto i dlaczego najchętniej sięga po świeżą żurawinę.

Czy surową żurawinę można jeść prosto z krzaka?

Surową żurawinę można bez przeszkód jeść prosto z krzaka, o ile owoce pochodzą z terenów wolnych od zanieczyszczeń środowiskowych oraz nie były poddane opryskom chemicznym. Surowe owoce tej rośliny nie zawierają substancji toksycznych dla ludzi i nie powodują zatruć pokarmowych. W większości przypadków naturalna żurawina z lasu lub plantacji ekologicznej nadaje się do bezpośredniego spożycia, choć jej mocno cierpki i kwaśny smak różni się znacznie od smaku żurawiny po przetworzeniu.

Jedynym realnym zagrożeniem może być obecność na powierzchni owoców mikroorganizmów, takich jak bakterie z grupy Salmonella, E. coli lub pasożyty, jeśli owoce rosły blisko źródeł zanieczyszczenia, takich jak woda stojąca, teren pastwisk lub miejsca użytkowane przez dzikie zwierzęta. Dlatego zaleca się, by nawet żurawinę zerwaną z krzaka w lesie opłukać przed spożyciem czystą wodą.

Owoce żurawiny z ekologicznych upraw w rejonach o czystym powietrzu i glebie mają bardzo niskie ryzyko skażenia metalami ciężkimi czy pestycydami. Cała wartość odżywcza znajduje się w świeżym, nieprzetworzonym owocu, a spożywanie żurawiny zaraz po zerwaniu zapewnia najwyższą zawartość witaminy C oraz przeciwutleniaczy.

Dla lepszego zobrazowania porównania kwestii jedzenia żurawiny prosto z krzaka oraz po umyciu, przedstawiono poniższą tabelę:

Z porównania wynika, że główną kwestią przy jedzeniu żurawiny prosto z krzaka jest bezpieczeństwo mikrobiologiczne oraz ryzyko obecności zanieczyszczeń powierzchniowych. Sam owoc, niezależnie od formy, jest bezpieczny, a najistotniejszym działaniem prewencyjnym pozostaje dokładne umycie świeżo zerwanych jagód.

Jak smakuje świeża żurawina i czym różni się od żurawiny suszonej lub przetworzonej?

Świeża żurawina wyróżnia się bardzo wyrazistym, kwaśnym smakiem z nutą goryczy i cierpkości, dlatego większość osób niechętnie spożywa ją na surowo. Zawartość naturalnych kwasów organicznych, zwłaszcza kwasu cytrynowego i jabłkowego, dochodzi nawet do 2,4–2,5% jej składu, co wyraźnie odróżnia ją od mocno słodzonej żurawiny suszonej czy przetworzonej.

Proces suszenia lub przetwarzania żurawiny znacząco wpływa na smak, konsystencję i wartość odżywczą. Suszona żurawina jest prawie zawsze dosładzana – 100 gramów takiego produktu zawiera od 30 do nawet 68 gramów cukru, podczas gdy w świeżej żurawinie jest to jedynie 4 gramy na 100 gramów. Przetwarzanie powoduje też obniżenie poziomu witaminy C i polifenoli ze względu na ich wrażliwość na wysoką temperaturę oraz kontakt z powietrzem.

Poniżej znajduje się tabela przedstawiająca główne różnice pomiędzy świeżą, suszoną a przetworzoną żurawiną w kontekście smaku i wybranych parametrów odżywczych:

Takie różnice mają znaczenie nie tylko dla samego smaku, ale też wpływają na właściwości zdrowotne i to, jak żurawina jest wykorzystywana w kuchni. Im mniej przetworzony produkt, tym intensywniejszy smak oraz więcej cennych substancji bioaktywnych, choć dla wielu osób świeża żurawina może być zbyt kwaśna.

Czy jedzenie surowej żurawiny jest bezpieczne dla zdrowia?

Jedzenie surowej żurawiny prosto z krzaka jest bezpieczne, o ile owoce są czyste i nie wykazują oznak pleśni czy gnicia. Surowa żurawina nie zawiera żadnych naturalnych toksyn szkodliwych dla człowieka. W odróżnieniu od niektórych innych leśnych owoców, nie wykazano, aby świeża żurawina wywoływała reakcje alergiczne lub dolegliwości żołądkowe u zdrowych osób po spożyciu typowych porcji.

Badania wykazały, że żurawina jest wolna od substancji niebezpiecznych nawet spożywana na surowo, pod warunkiem przestrzegania higieny – należy ją dokładnie umyć, by usunąć ewentualne ślady ziemi, pestycydów czy mikroorganizmów ze środowiska naturalnego. Dla osób cierpiących na przewlekłe schorzenia nerek istnieje wyjątek: żurawina zawiera szczawiany, które mogą zwiększać ryzyko powstawania kamieni nerkowych, jeśli spożywa się jej bardzo duże ilości. Jednak przy umiarkowanym jedzeniu nie stwierdzono negatywnego wpływu na zdrowie.

Jednocześnie spożywanie surowej żurawiny nie powoduje nagłego wzrostu poziomu cukru we krwi (IG surowej żurawiny wynosi około 45; dla porównania suszona – nawet powyżej 60, w zależności od dodatku cukru), dlatego mogą ją jeść także osoby z insulinoopornością czy cukrzycą, odpowiednio odliczając węglowodany. Surowa żurawina jest także odporna na zanieczyszczenie pasożytami charakterystycznymi dla innego typu owoców leśnych, na przykład jagód czy poziomek.

Przy normalnym spożyciu, nawet kilku garści dziennie, jedzenie świeżej, dobrze umytej żurawiny jest całkowicie bezpieczne; nie odnotowano przypadków zatrucia pokarmowego lub szkodliwych skutków ubocznych u zdrowych dorosłych i dzieci.

Jakie wartości odżywcze ma surowa żurawina?

Surowa żurawina to owoc wyjątkowo bogaty w składniki odżywcze. Wyróżnia się przede wszystkim bardzo wysoką zawartością witaminy C – około 14 mg na 100 g, co stanowi blisko 17% dziennego zapotrzebowania dorosłego człowieka. Owoce te dostarczają także witaminy E (około 1,3 mg na 100 g), witaminy K1 (5,1 µg), witaminy A oraz kilku witamin z grupy B, m.in. B5 i B6. Żurawina jest jednym z owoców o najwyższej zawartości polifenoli – przede wszystkim proantocyjanidyn – znanych z korzystnego działania antyoksydacyjnego.

Pod względem makroskładników surowa żurawina składa się głównie z wody, która stanowi aż 87% masy. Zawiera niewielkie ilości białka (0,4 g na 100 g) i cukrów (4 g), co sprawia, że wyróżnia się niskim indeksem glikemicznym. Błonnik pokarmowy obecny w żurawinie (4,6 g na 100 g) ma istotny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

Poniżej znajduje się zestawienie wybranych składników odżywczych surowej żurawiny w przeliczeniu na 100 g produktu:

Z powyższych danych wynika, że żurawina w stanie surowym należy do owoców niskokalorycznych, o niewielkiej ilości cukru i jest cennym źródłem witamin oraz błonnika przy bardzo małej zawartości tłuszczu. Szczególną zaletą żurawiny są jej wysoka zawartość witaminy C oraz obecność unikalnych fitoskładników, zwłaszcza proantocyjanidyn.

W jaki sposób przygotować żurawinę do jedzenia na surowo?

Surową żurawinę przed spożyciem należy dokładnie umyć pod bieżącą zimną wodą, ponieważ nawet owoce zerwane bezpośrednio z krzaka mogą być zanieczyszczone resztkami ziemi, kurzem, a także drobnymi insektami lub pestycydami, jeśli były stosowane podczas uprawy. Najlepiej wsypać owoce do szerokiego sita lub durszlaka, lekko je potrząsnąć i przepłukać przez kilkadziesiąt sekund.

Kolejnym krokiem jest odsortowanie niedojrzałych lub uszkodzonych jagód. Świeża żurawina powinna być jędrna i mieć jednolity, czerwony kolor – zielone egzemplarze mogą być zbyt kwaśne i gorzkie nawet po dokładnym umyciu. Zaleca się również delikatne osuszenie owoców papierowym ręcznikiem, co zapobiega powstawaniu pleśni podczas przechowywania.

Drobne, twarde pestki zawarte w każdej jagodzie żurawiny są jadalne i nie wymagają usuwania przed spożyciem. W przypadku przygotowywania deserów lub sałatek, żurawinę można przekroić na połówki lub ćwiartki – poprawi to jej smak i konsystencję w przekąskach, ponieważ uwalnia sok i wyrównuje kwaśność.

Aby przygotować większą ilość żurawiny, można ją na krótko zanurzyć w roztworze wody z octem (jedna łyżka octu na litr wody), co dodatkowo usuwa z powierzchni bakterie i ewentualne patogeny. Po takim zabiegu należy ponownie przepłukać owoce wodą pitną. Taka procedura sprawia, że żurawina jest jeszcze bezpieczniejsza do jedzenia na surowo.